آتشفشانهای بیپایان آیو: رازهای عجیبترین قمر منظومه شمسی کشف شد
قمر آتشفشانی آیو، که بهعنوان فعالترین جرم آتشفشانی در منظومه شمسی شناخته میشود، همواره مورد توجه دانشمندان بوده است. اکنون، دادههای تازه از کاوشگر جونو ناسا نشان میدهد که چرا این قمر کوچک بهطور مداوم در حال فورانهای عظیم آتشفشانی است.
آیو: قمری آتشفشانی و شگفتانگیز
به گزارش مجله کژمژ؛ آیو که هماندازه ماه زمین است، میزبان حدود 400 آتشفشان فعال است که بهطور مداوم گدازهها و ستونهای عظیم گاز را به سطح این قمر میپاشند. با توجه به تصاویر اخیر کاوشگر جونو، این فورانها سطح آیو را به دنیایی آتشین و پویا تبدیل کردهاند.
کاوشگر جونو که از سال 2016 در مدار سیاره مشتری و قمرهای آن فعالیت میکند، در دو پرواز نزدیک در دسامبر 2023 و فوریه 2024 توانست فاصله خود را به 930 مایل (1500 کیلومتر) از سطح آیو برساند. این تصاویر و دادههای بهدستآمده به دانشمندان دید بیسابقهای از قمر آتشین آیو، از جمله قطبهای آن، ارائه داد.
فورانهای آیو: اتاقکهای محلی گدازه، نه اقیانوسی جهانی
بر اساس مطالعات منتشرشده در مجله Nature، دانشمندان متوجه شدهاند که برخلاف تصورات قبلی، فورانهای آتشفشانی آیو به اتاقکهای محلی گدازه مرتبط هستند و نه یک اقیانوس جهانی ماگما در زیر سطح آن.
این یافتهها درک ما از قمرهایی که تصور میشود اقیانوسهای زیرسطحی دارند، مانند اروپا (قمر مشتری) و انسلادوس (قمر زحل)، را تغییر میدهد. همچنین، این کشف میتواند برای درک سیارات فراخورشیدی که ویژگیهای مشابهی دارند، مفید باشد.
راز گرمای درونی آیو: انعطاف جزرومدی مشتری
آیو در مدار سیاره غولپیکر مشتری قرار دارد. مدار نامتقارن این قمر باعث میشود که آیو در بخشهایی از مدارش به مشتری نزدیکتر شود. در نتیجه، نیروهای گرانشی عظیم مشتری آیو را مانند یک توپ لاستیکی فشرده میکنند، پدیدهای که به آن انعطاف جزرومدی گفته میشود.
این فشار مداوم باعث ایجاد اصطکاک داخلی و در نهایت گرمای زیاد درون آیو میشود، بهطوریکه بخشهایی از درون قمر ذوب شده و بهصورت گدازههای آتشفشانی از سطح آن خارج میشوند.
اسکات بولتون، محقق ارشد جونو، در این باره میگوید:
"فشردهسازی گرانشی باعث ذوب شدن درون آیو میشود و فورانهای آتشفشانی تقریباً بهصورت بیوقفه در سراسر این قمر ادامه دارد."
کشف تصاویر شگفتانگیز و سطح آیو
مشاهدات جونو از آیو شامل تصاویر جذابی از ویژگیهای سطحی آن مانند دریاچههای عظیم گدازه است. بهطور مثال، دریاچهای به نام Loki Patera به اندازهای بزرگ است که دانشمندان آن را بهعنوان یک دریای گدازه روی سطح آیو میشناسند.
علاوه بر این، تصاویر جدید نشاندهنده جزایری در این دریاچهها هستند که از گدازههای خنکشده تشکیل شدهاند.
اهمیت علمی یافتههای جونو
این کشف نهتنها راز 45 ساله منشأ آتشفشانهای آیو را حل میکند، بلکه تأثیر مهمی بر درک ما از دیگر اجرام منظومه شمسی دارد. به گفته رایان پارک، محقق اصلی این مطالعه:
"این یافتهها نهتنها درک ما از آیو را تغییر میدهند، بلکه درک ما از سایر اقمار، مانند انسلادوس و اروپا، و حتی سیارات فراخورشیدی را نیز تحت تأثیر قرار میدهند."
کاوشگر جونو: مأموریتی مداوم برای کشف رازهای مشتری
کاوشگر جونو تاکنون مسیر طولانی و پرماجرایی را طی کرده و بهتازگی در نوامبر 2024 پروازی نزدیک بر فراز ابرهای چرخان مشتری داشته است. این مأموریت به سفر خود ادامه میدهد و همچنان اطلاعات بینظیری درباره مشتری و قمرهای آن به دانشمندان ارائه میدهد.
مطالعات جونو نهتنها به ما نشان داد که آتشفشانهای آیو توسط اتاقکهای محلی ماگما تغذیه میشوند، بلکه پرده از نقش عظیم نیروهای گرانشی مشتری در گرمایش داخلی این قمر برداشت. آیو با فورانهای همیشگی و سطح آتشفشانی خود همچنان یکی از جذابترین اجرام منظومه شمسی است و رازهای آن میتواند درک ما از سیارات و اقمار دوردست را دگرگون کند.